“DeFi” terimi, merkezi olmayan (Decentralized) ve finans (Finance) kelimelerinin kısaltması olarak ortaya çıkmıştır. Adından da anlaşılacağı üzere, DeFi, herhangi bir merkeze bağlı olmadan ve herhangi bir otoriteye ihtiyaç duymadan işleyen, Blockchain ağları üzerine inşa edilmiş bir finansal sistemdir. Merkezsiz finans, geleneksel finansal sistemlere karşı hızla büyüyen bir alternatif sunarak, dünya genelindeki bireylere yeni finansal fırsatlara erişim imkanı sağlamaktadır. Merkezsiz finans kavramını daha iyi anlamak için, herkesin kullanımına açık, açık kaynaklı, izinsiz çalışan, bir otoriteye bağlı olmayan ve şeffaflık ilkeleri üzerine kurulmuş bir ekosistem olarak nitelendirebiliriz.
DeFi’ın Gelişimi
DeFi, bir proje olarak değil, bir konsept olarak değerlendirilmelidir. 2018 yılının başlarında MakerDAO’nun (Merkezi Olmayan Özerk Kuruluş) popülaritesinin artmasıyla birlikte, bu sistemin temelleri atılmıştır. İlk başta farklı isimlerle anılan bu konsept, zamanla merkeziyetsiz blockchain sistemleri üzerine çalışan çeşitli şirketlerin bir araya gelmesiyle “DeFi” adını almıştır. Türkçe’de ise bu kavram “Merkeziyetsiz Finans” olarak kullanılmaktadır. Geleneksel finans sistemleriyle karşılaştırıldığında, DeFi aracıları ortadan kaldırarak getiri potansiyelini artırır. Ayrıca, geleneksel finansal hizmetlere erişimde zorluk çeken bireylere, merkeziyetsiz finans aracılığıyla bu hizmetlerden kolayca yararlanma imkanı sunar. Merkezsiz finans, büyük ölçüde otonom bir yapıya sahiptir, sansüre dayanıklıdır ve internet bağlantısı olan herkes tarafından erişilebilir. Aynı zamanda, kullanıcılara kendi varlıkları üzerinde kanıtlanabilir bir sahiplik sunarak, “kendi bankanız olma” fırsatını tanır.
Neden DeFi (Merkeziyetsiz Finans)?
Kripto paralar, başlangıçta geleneksel finans sistemine bir tepki olarak daha özgür bir finansal güç anlayışıyla piyasaya sürülmüştür. DeFi’ın temel amacı sadece özgürlük sağlamak değil; aynı zamanda geleneksel finans sistemine erişim sağlayamayan ve bu hizmetlere ulaşmada zorluk çeken bireyler için bir çözüm sunmaktır. Dünya genelinde 1.7 milyardan fazla insan, “unbanked” olarak tanımlanmaktadır; yani geleneksel bankacılık sistemine erişimi yoktur ve mevcut sistem, bu sorunun çözümü konusunda yeterince adım atmaktan uzak görünmektedir. Bu nedenle DeFi, yalnızca merkeziyetsiz olmasıyla değil, aynı zamanda herkese ulaşma arzusuyla da dikkat çekmektedir.
DeFi’ın Avantajları Nelerdir?
DeFi’ın en büyük avantajlarından biri kesinlikle sınır ötesi para transferinin kolaylığıdır. Özellikle düzenli olarak yurt dışına para gönderen bireyler, yüksek komisyon oranları ve çeşitli bürokratik engellerle karşılaşmaktadır. Bu engellerin başında ülkelerin uyguladığı ambargolar yer almaktadır. Ekonomik durumu kötüye giden ya da hali hazırda kötü durumda olan ülkeler, para çıkışını engellemek amacıyla bu tür yaptırımlar uygulamaktadır. İşte bu noktada DeFi devreye girmektedir. Merkeziyetsiz finans aracılığıyla, kullanıcılar düşük komisyon ücretleri ile kısa sürede paralarını istedikleri noktalara ulaştırabilmektedir. Coinkolik’in daha önce bildirdiği üzere, milyonlarca dolarlık Bitcoin (BTC) veya Ethereum (ETH) transferinde kullanıcılar yalnızca birkaç dolar işlem ücreti ödemektedir. Bu işlem ücretleri, geleneksel finans sistemlerine kıyasla oldukça düşüktür.
DeFi Aracılığıyla Kredi Kullanma
DeFi’ın bir diğer önemli avantajı ise kredilendirme sistemidir. Geleneksel bankacılık sisteminde kredi almak için birçok karmaşık prosedürden geçmek gerekmektedir. Bu şartlar bazı bireyler için oldukça zorlayıcı ve yerine getirilmesi imkansız hale gelebilmektedir. Özellikle “underbanked” olarak adlandırılan, yani geleneksel bankacılık sisteminin koymuş olduğu yaş, vatandaşlık gibi kriterleri karşılamayan bireyler, DeFi sayesinde kredi kullanma imkanına sahip olabilmektedir. DeFi ekosistemi, çeşitli ihtiyaçları olan kullanıcıları bir araya getirir. Bu kullanıcılar arasında kazanç elde etmek amacıyla borç vermek isteyenler ve borç almak isteyenler bulunmaktadır. Bu sayede, hiçbir karmaşık prosedüre tabi olmadan DeFi üzerinden nakit çözümlerine ulaşmak mümkündür.
DeFi’ın Dezavantajları Nelerdir?
Gelişen teknoloji ile birlikte DeFi gibi finansal çözümler sunan sistemlere ilgi artmaktadır. Ancak yapılan araştırmalar, şu an için kripto para kullanıcı sayısının 25 milyon ile sınırlı olduğunu göstermektedir. Daha önce bahsettiğimiz 1.7 milyar “unbanked” kullanıcı düşünüldüğünde, kripto topluluğun alacağı yol hala oldukça fazladır. Diğer yandan, merkeziyetsiz finans ile birlikte bazı sorunlar da artmaktadır. Bu sorunların başında, yasal olmayan yollarla elde edilen paralar, kripto paralar ile yasa dışı ticaret, kara para aklama gibi durumlar gelmektedir. Bu tür sorunlar ülkeler için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır ve bu nedenle bazı ülkeler kendi dijital paralarını çıkarmak için çalışmalar yapmaktadır. Ancak, kendi dijital paralarını çıkarmaları, merkeziyetsiz finans kavramıyla çelişmektedir; çünkü bu durumda yine bir otoriteye bağlı kalınmaktadır. Bu sebepten dolayı, ülkelerin DeFi uygulamalarına karşı çıkmaları, gelecekte de anlamlı olmayabilir.
En Popüler DeFi Coin’leri
Merkezsiz finansın yükselişiyle birlikte DeFi coin’leri de büyük bir popülarite kazanmıştır. Bu bölümde, en popüler DeFi coin’lerine kısaca göz atacağız:
- Maker (MKR): Maker, DAI stabil coin’leri bünyesinde barındıran Ethereum tabanlı bir kripto para projesidir. Maker, DeFi alanında en büyük ikinci proje olarak kabul edilmektedir ve kullanıcılara stabil kripto para ile merkezsiz rezerv bankası hizmeti sunmayı hedeflemektedir.
- Aave (LEND): Ethereum ağında çalışan bir borç verme platformu olan Aave, en önemli merkezsiz finans (DeFi) platformlarından biridir. Aave aracılığıyla kullanıcılar, fonlarını borç vererek faiz getirisi elde edebilir.
- Synthetix Network Token (SNX): Ethereum ağında geliştirilmiş bir diğer ERC-20 token’ı olan Synthetix, kullanıcıların kripto paralarını kullanarak hisse senetleri, değerli metaller ve diğer Blockchain ağları arasında etkileşim kurmalarını sağlamaktadır.
- Dai (DAI): DAI, USD destekli bir stabilcoin olup, alım satım yaparak kâr etme olasılığı oldukça düşüktür. USDT, USDC ve BUSD gibi diğer popüler USD destekli stabil kripto para birimlerine kıyasla, DAI daha ölçeklenebilir ve esnek olacak şekilde tasarlanmıştır. Yeterli teminata sahip olan herkes kendi DAI token’ını oluşturabilir.
- Compound (COMP): Compound, Compound sisteminin yerel kripto para birimidir ve yatırımcılar, Compound protokolündeki değişiklikler ve güncellemelerde söz sahibi olurlar.
- Chainlink (LINK): En popüler DeFi token’larından biri olan Chainlink, ödeme servisleri ve Blockchain ağları arasında köprü kurmayı hedeflemektedir. 2017 yılında piyasaya sürülen Chainlink’in (LINK) ERC-20 token’ı olduğunu belirtmek gerekir.
Merkezsiz Finans (DeFi) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Merkezsiz Finans (DeFi) ile para kazanmak mümkün mü? Evet, merkezsiz finans, 2020 yılında protokollerinin patlama yaparak büyük bir popülarite kazandığı bir yıl oldu. Birçok DeFi token’ı %10.000’e varan yükselişler yaşadı ve yatırımcılar, DeFi protokollerine kilitledikleri fonlar aracılığıyla büyük kazançlar elde etti. Ayrıca, Ethereum tabanlı kredi platformlarına borç vererek faiz geliri elde etmek mümkündür. Yield farming ise yüksek getiriler sunmasına rağmen, yatırımcıların aldığı risk de daha fazladır.
Merkezsiz Finans’a (DeFi) yatırım yapmak güvenli midir? Bu soruya yanıt vermek zordur. Çünkü mevcut DeFi protokolleri oldukça risklidir. Merkezsiz finans (DeFi) protokollerine yatırım yapanlar, büyük kazançlar elde edeceklerine inanarak yüksek riskler almaktadır. Ancak, her geçen gün yeni bir DeFi protokolü geliştirildiğinden, iyi projeleri kötü olanlardan ayırmak oldukça zordur. DeFi platformlarının popülaritesinin arttığı 2020 yılında, YAM gibi birçok protokol çökmüş ve piyasa kapitalizasyonu sadece birkaç dakika içinde sıfıra gerilemiştir.
Merkezsiz Finans (DeFi) ne zaman yaygınlaşacak? Her geçen gün daha fazla insan merkezsiz finans (DeFi) ile tanışıyor. Birçok insan, DeFi protokollerinin gelecekte finans dünyasını şekillendireceğini düşünüyor. Özellikle bazı DeFi projeleri, geleneksel bankacılık hizmetlerinden yoksun bireyler için bir alternatif olarak görülmektedir. Ancak bu yeni finansal teknoloji, henüz deneysel aşamada ve ölçeklenebilirlik ile güvenlik konularında önemli endişeler devam etmektedir. Geliştiriciler, bu sorunları çözmek için çalışmalara devam etmektedir. Ethereum 2.0 ile birlikte ölçeklenebilirlik sorunlarının büyük ölçüde çözüleceği beklenmektedir.
Ethereum 2.0 DeFi’yi nasıl etkileyecek? Ethereum 2.0, merkeziyetsiz finansın (DeFi) sorunlarına doğrudan çözüm sunmasa da, bu amaçla atılan ilk adım olarak değerlendirilmektedir. Raiden ve TrueBit gibi diğer protokoller de Ethereum’un ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmek için çalışmalar yapmaktadır. Bu çözümler başarılı olursa, Ethereum ağındaki DeFi protokolleri deneysel aşamadan çıkarak gerçek ürünler haline gelebilir ve ana akımda benimsenme potansiyeli artabilir.
Merkezsiz Finans (DeFi) hangi soruna çözüm getiriyor? Şu anda dünyada yaklaşık 1.7 milyar insan geleneksel finansal hizmetlerden yararlanamamaktadır. Merkezsiz finans uygulamaları, bireylere kendi bankaları olma imkanı sunarak bu engelleri aşmayı hedeflemektedir. DeFi uygulamaları, herhangi bir aracıya ihtiyaç duymaz ve taraflar arasındaki olası anlaşmazlık durumunda nihai kararı kodlar verir. Aracıların ortadan kaldırılması, maliyetlerin de düşmesini sağlamaktadır.
Merkezsiz Finans’ın (DeFi) kullanım alanları neler? Merkezsiz finans (DeFi) ile borç alma ve verme platformları, finansal hizmet uygulamaları, merkezsiz pazar yerleri geliştirilebilir. Mevcut durumda, birçok uygulama bu alanlarda aktif olarak hizmet vermektedir. Merkezsiz finans (DeFi) uygulamaları, geleneksel finansal sisteme etkili bir alternatif sunmanın yanı sıra, kullanıcıların sahip oldukları varlıkları tokenize etmelerine de olanak tanımaktadır.
