“DeFi”, merkezi olmayan (Decentralized) ve finans (Finance) kelimelerinin kısaltmasıdır. Adından da anlaşılacağı gibi, herhangi bir merkeze bağlı olmayan ve herhangi bir otoriteye ihtiyaç duymayan bir finansal sistemdir. Bu sistem, blockchain ağları üzerine inşa edilmiştir ve kullanıcılara finansal hizmetler sunar. “Merkeziyetsiz Finans” kavramını daha detaylı olarak ele aldığımızda, herkesin kullanımına açık, açık kaynaklı, izne dayalı olmayan, herhangi bir otorite tarafından yönetilmeyen ve şeffaflık ilkesi üzerine kurulmuş bir ekosistem olarak tanımlayabiliriz.
DeFi’ın Gelişimi
DeFi’ı bir proje olarak değil, bir konsept olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. 2018 yılının başlarında MakerDAO’nun (Merkezi Olmayan Özerk Kuruluş) popülaritesi ile birlikte ortaya çıkan bu sistem, başlangıçta farklı isimlerle anılmıştır. Ancak zamanla merkeziyetsiz blockchain sistemi üzerine çalışan çeşitli şirketlerin bir araya gelmesiyle “DeFi” adını almıştır. Türkçe’de ise bu kavram “Merkeziyetsiz Finans” olarak geçmektedir.
Neden DeFi (Merkeziyetsiz Finans)?
Kripto paralar, klasik finans sistemine bir tepki olarak, daha özgür bir finansal güç anlayışı ile piyasaya sürüldü. DeFi’ın temel amacı sadece özgürlük sağlamak değil, aynı zamanda geleneksel finans sistemine erişim sağlayamayan ve bu sisteme ulaşmada zorluk çeken her birey için bir çözüm sunmaktır. Hala bazı kişilerin aklına “bankacılık sistemine ulaşamayan kullanıcı mı kaldı?” sorusu gelebilir. Ancak dünya genelinde 1.7 milyardan fazla insan “unbanked” olarak tanımlanmakta, yani geleneksel bankacılık sistemine erişim sağlayamamaktadır. Üstelik geleneksel sistem bu durumu çözmek için yeterli adımlar atmaktan kaçınmaktadır. Bu nedenle DeFi, sadece merkeziyetsiz bir yapı sunmakla kalmaz, aynı zamanda herkes için erişilebilir olma hedefiyle de dikkat çeker.
DeFi’ın Avantajları
DeFi’ın en büyük avantajlarından biri, sınır ötesi para transferlerinin kolaylığıdır. Özellikle yurt dışına düzenli olarak para gönderen kişiler, yüksek komisyon oranları ve çeşitli bürokratik engellerle karşılaşmaktadır. Bu engellerin başında ülkelerin uyguladığı ambargolar gelmektedir. Ekonomik durumu kötüye giden ya da zaten zor durumda olan ülkeler, ülkeden para çıkışını engellemek için bu tür yaptırımlar uygular. İşte bu noktada DeFi devreye girmektedir. Merkeziyetsiz finans sayesinde kullanıcılar, düşük komisyon ücretleri ile kısa sürede paralarını istedikleri noktaya ulaştırabilmektedir. Coinkolik’in daha önce belirttiği gibi, milyonlarca dolarlık Bitcoin (BTC) ya da Ethereum (ETH) transferlerinde kullanıcılar yalnızca birkaç dolar işlem ücreti ödemektedir. Bu işlem ücretleri, geleneksel finans sistemleri ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktür.
DeFi Aracılığıyla Kredi Kullanma
DeFi’ın bir diğer avantajı, kredilendirme sistemidir. Geleneksel bankacılık sisteminde kredi alabilmek için birçok prosedürden geçmek gerekmektedir. Bazı kişiler için bu şartlar oldukça ağır ve yerine getirilmesi imkansız hale gelebilmektedir. Özellikle “underbanked” olarak tanımlanan, yani geleneksel bankacılık sisteminin koyduğu yaş, vatandaşlık gibi kriterleri karşılayamayan kullanıcılar, DeFi sayesinde kredi kullanma imkânına sahip olmaktadır. DeFi ekosistemi, farklı taleplere sahip kullanıcıları bir araya getirir. Bu kullanıcılar arasında kazanç elde etmek amacıyla borç vermek isteyenler ve borç almak isteyenler bulunur. Bu sayede, herhangi bir prosedüre tabi olmadan DeFi üzerinden nakit çözümlere ulaşmak mümkündür.
DeFi’ın Dezavantajları
Gelişen teknoloji ile birlikte DeFi gibi finansal çözümler sunan sistemlere ilgi her geçen gün artmaktadır. Ancak yapılan araştırmalara göre, şu an için kripto para kullanıcı sayısı 25 milyon ile sınırlıdır. Yazının başında bahsettiğimiz 1.7 milyar “unbanked” kullanıcı düşünüldüğünde, kripto topluluğun alacağı yol oldukça uzundur. Diğer yandan, merkeziyetsiz finans ile birlikte bazı sorunlar da artış göstermektedir. Bu sorunların başında, yasal olmayan yollarla elde edilen paralar, kripto paralar ile yasa dışı ticaret ve kara para aklama gibi durumlar gelmektedir. Bu tür meseleler, ülkeler için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır ve bu nedenle bazı ülkeler kendi dijital paralarını çıkarmak için çalışmalarını sürdürmektedir. Ancak, kendi dijital paralarını çıkarmaları merkeziyetsiz finans kavramına ters düşmektedir çünkü bu durumda da yine bir otoriteye bağlı kalınmaktadır. Bu sebepten dolayı, ülkelerin DeFi uygulamalarına karşı çıkmaları, ilerleyen zamanlarda pek de anlamlı olmayacak gibi görünmektedir.
