Finans Dünyasında Öne Çıkan İsimler ve Kitapları
Peter Lynch, Robert Kiyosaki, Warren Buffett, Charlie Munger, Benjamin Graham, Mark Douglas ve Morgan Housel gibi isimler, finans ve yatırım alanında herkesin aşina olduğu figürlerdir. Bu kişilerin yazdığı finansal okuryazarlık kitapları, okuyuculara önemli bilgiler sunarak, yatırım yapma yeteneklerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Her biri kendi deneyimlerini ve gözlemlerini paylaşarak, okuyucuların finansal bilgilerini derinleştirebilecekleri kaynaklar oluşturmuşlardır. Ancak, çoğu kişi bu yazarların eserlerine atıfta bulunsa da, gerçekten bu kitapları okuma alışkanlığını edinmiş olanların sayısı oldukça azdır. Türkiye’de kitap okuma kültürünün yeterince gelişmemiş olması ve bireylerin dikkat sürelerinin kısıtlı olması, bu durumun en önemli sebeplerindendir.
Bu nedenle, ben de etkileyici bulduğum bazı kısımları alıntılayarak ve kendi notlarımı ekleyerek, sizlerle paylaşabileceğim yeni bir yazı serisine başlamaya karar verdim. Böylece, kitapları okumasanız bile, önemli noktalardan bazılarını öğrenme fırsatınız olacak. Seriye, en çok etkilendiğim isimlerden biri olan Peter Lynch ile başlamak istiyorum.
“Profesyonellere Kulak Asmayın”
Peter Lynch’in ilk tavsiyesi, “Sakın profesyonellere kulak asmayın” şeklindedir. Bu, oldukça manidar bir başlangıçtır çünkü piyasalara dair bilgisi olmayan birçok kişi, başkalarının söylemlerine dayanarak hareket etmekte ve uzmanları dinleyerek hızlı bir şekilde zengin olabileceklerine inanmaktadır. Oysa Peter Lynch’e göre, profesyonellerin diğer yatırımcılardan en büyük farkı, “bildiklerini düşündüklerini” satma becerisidir. Hiçbir bilgisi olmayan yatırımcılar, bu kişilerin yaptığı “spekülasyonlara ve cazip söylemlere” inanarak, yatırım kararlarını yeniden şekillendirmektedir.
Wall Street Eski Yunanlılar Gibi Mi Düşünüyor?
Peter Lynch, birçok yatırımcının aksine kendisini matematik, fizik veya kimya gibi alanlarda değil, felsefe, tarih ve psikoloji gibi sosyal bilimlerde eğitmiştir. İşin yalnızca mekanik olduğunu düşünmenin saçmalığına dikkat çekmiş ve “Eğer formüllerle ya da yalnızca sayılarla açıklayabileceğimiz bir şey olsaydı, herkes şimdiye kadar çoktan zengin olmuş olurdu” demiştir. Ona göre, işin felsefesini çözmek, mantıklı ve mantıksız yanlarını araştırmak ve sağlam bir psikoloji inşa etmek çok daha rasyoneldir. Hatta Wall Street’in Eski Yunanlılar gibi düşündüğünü vurgulamıştır. “Eski Yunanlılar, gün boyunca bir atın kaç dişi olduğunu tartışırlarmış. Oysa atın ağzını açıp dişlerini sayarak cevabı öğrenmek varken, tartışarak sonuca ulaşabileceklerine inanırlarmış.” Benzer bir mantıkla, birçok kişi borsadaki şirketlerin veya kripto paraların fiyatlarının nereye gideceğini araştırmakta, grafiklerin içerisinde kaybolmakta ve grafikler üzerinde adeta resim çizmektedir. Oysaki, şirketin ve yatırım yapılan ürünün kendisini araştırmak çok daha mantıklı bir yaklaşımdır. Potansiyeli olan bir ürün, eğer trendle de desteklenirse, hızlı bir şekilde değer kazanacaktır.
Sürü Psikolojisini Anlamak
Borsada genellikle sürü psikolojisi kavramı hâkimdir. İnsanlar, potansiyeli olan bir şirketi ucuz fiyattan almak yerine, herkes o şirketi tercih etmeye başladığında almak için harekete geçerler. Çünkü diğerlerinin mutlaka bir şeyler bildiğine inanırlar. Ayrıca, sürüden ayrı kalmanın riskli bir hareket olduğunu düşünerek, herkesin tercih ettiğinin güvenli bir liman olduğuna inanırlar. Bu benzer yanlılığın kripto sektöründe de mevcut olduğunu görmekteyiz; trend dediğimiz şeyin temel mantığının sürü psikolojisi kavramına dayandığını söyleyebiliriz. İnsanlar, nedenini bilmeden yalnızca başkalarının alım yaptığı ürünlere yöneliyorlar. Özellikle yeni çıkan birçok kripto paranın hızla değer kazanmasında, yazılan hikayeler ve kitle hareketlerinin etkili olduğunu gözlemlemekteyiz.
Dış Seslerden Soyutlanarak Plana Sadık Kalmak
Asıl bilgiler yazılı kaynaklarda olsa bile birçok yatırımcı, dışarıdan gelen sesleri dinlemeyi tercih eder. Dışarıdan duyulan bilgiler, daha cazip gelmektedir çünkü hem ulaşılması kolaydır, hem zaman kaybettirmez, hem de gerçekliğini sorgulamayız; aksi takdirde neden bize söylesinler? Borsa konusunda verilen öğütler, ister iyi ister kötü olsun, insanın aklına kazınır. Ve günün birinde, hiç beklenmedik bir anda tekrar hatırlanabilir. Bu durum, birçok yatırımcının ne iş yaptığını bilmediği şirketlere yatırım yapmasına neden olmaktadır. Kendimizi dış seslerden ne kadar soyutlayabilirsek, planımıza o kadar sadık kalabiliriz. Özellikle kripto sektöründe, havalı birkaç sözcük, iyi bir internet sitesi ve çekici görsellerle birçok sahte şirket, yatırımcıları kandırmaya çalışmaktadır. Dolayısıyla, iyi bir araştırma yapmak zorundasınız. Kolay yoldan para kazanmanın bir yolu olmasını dilerdik; ancak yaklaşık 8 milyar insanın yaşadığı bir dünyada, kaynakların bir kısmını elde etmek için mücadele ettiğimizde, aslında matematiksel olarak ne kadar zor bir şeyi başarmaya çalıştığımızı daha derin bir şekilde düşünmemiz gerekiyor.
