Günümüzde Yatırım Yapmanın Kolaylığı ve Riskleri
Günümüzde tüm işlemler parmaklarımızın ucunda. Borsa hesabınıza para yatırmak, para çekmek, işlem emirleri vermek ya da ürün satın almak artık çok daha basit ve erişilebilir hale geldi. Ancak, sanal ortamda yatırım yapmanın ve ticaret gerçekleştirmenin risklerini dikkatlice değerlendirmek büyük bir önem taşıyor. Bu yazımda, gözlemlerim, mentorluk yaptığım kişilerin görüşleri ve farklı bireylerle yaptığım sohbetlerden hareketle, dijital yatırım dünyasının risklerini ve dikkat edilmesi gereken noktaları ele alacağım.
Kâr-Zarar Takibi Yapmanın Önemi
Öncelikle, şimdiye kadar kripto para borsalarına ne kadar para yatırdığınızı düşünmenizi istiyorum. Bu tutarın tam olarak ne kadar olduğunu hatırlıyor musunuz? Çoğu kişi, yatırım amacıyla yatırdığı paranın miktarını kesin olarak bilmediğini ifade ediyor; takribi bir rakam veriyor ama kesinlik yok. Yatırım yaparken ve risk ile portföy yönetimi hakkında konuştuğumuzda, kişinin ne kadar parayı yatırıma ayırdığını bilmemesi son derece olumsuz bir durumdur. Çünkü kârda ya da zararda olup olmadığını takip etmek imkânsız hale geliyor. Elbette, büyük kârlar elde etmediğiniz ya da tamamen kaybetmediğiniz sürece bu durum geçerli. Kâr-zarar takibi yapmanın önemi gerçekten büyük. Yatırımcıların yatırdıkları parayı, o günkü dolar kuruna kadar not alması gerekir. Zamanla, yaptığınız kâr veya zararın nedenini takip etmek zorlaşabilir; bu, kurdan mı yoksa gerçekten üründen mi kaynaklandığını anlamayı zorlaştırır. Ayrıca, ciddi bir zarar içinde olsalar bile, kur artışı nedeniyle zarardaymış gibi hissetmeyen kişilerle sıkça karşılaşıyoruz.
Örneğin, 1 doların 10 TL’ye eşit olduğu bir dönemi düşünün. 10 dolar seviyesinden 100 adet aldığınız bir kripto para, güncel kurla 10.000 TL yatırım yapmış olduğunuz anlamına gelir. Şimdi bu kripto para 5 dolara düştüğünde, %50 zarar edersiniz ve 1000 dolarlık yatırımınız 500 dolara düşer. Ancak o esnada 1 doların 20 TL’ye çıktığını varsayalım; bu durumda aslında paranızın değerini korumuş olursunuz. Yüzde 50 zararda olmanıza rağmen, TL bazında 10.000 TL’niz olacaktır. Bu durum, alım gücü açısından ise %50’lik bir zararınız olduğunu gösterir. İnsan beyni olumsuz durumlardan kaçınma eğiliminde olduğu için, bu durumu meşrulaştıracak güçlü bir neden bulur: “Dolar almayıp yatırım yapmasaydım, hala 10.000 TL’ye sahip olacaktım. Aslında hiçbir şey kaybetmedim.” Bu nedenle, basit bir tablo hazırlamak, hem yatırdığınız parayı takip edebilmenizi hem de risk yönetiminizi gerçekleştirebilmenizi sağlar.
Risk Algınızı Kaybetmeyin
Dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta, bireylerin canlı olarak tutmadıkları, ellerinde olmayan parayı risk ederken daha cesur davranmalarıdır. Özellikle kaldıraçlı işlemler yapan kişilerde sıkça karşılaşılan bir durum, bu bireylerin paralarını kolayca riske atmaları ve bir tür kumar oynamalarıdır. Bunun yanı sıra, kripto borsalarında uzun süre bekleyen kişilerin de risk algısının düştüğü ve paranın sanki kendilerine ait değilmiş gibi davrandıkları gözlemlenmektedir. “O para yokmuş gibi davranıyorum, o parayı unuttum” gibi söylemlerle karşılaşabiliriz. Sanal bahis ve kumar dünyasında olduğu gibi, kripto borsalarında da bir tuşa basarak tüm parayı yatırmak oldukça kolaydır. Hayal edin; elinizde 50.000 TL var. Bu paranın tamamını başka birine işlem alması için verir miydiniz?
Borsa Tercihi Yaparken Dikkati Elden Bırakmayın
Yatırım yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri de, hangi borsada yatırım yapacağınızdır. Seçeceğiniz borsa, yatırımınız açısından kritik bir öneme sahiptir. Borsanın batması, hacklenmesi, güvenlik sorunları yaşaması ya da kurucularının kaçması durumunda, tüm birikiminiz bir anda yok olabilir. Geçmişte bunun birçok örneği yaşandı (Mt. Gox, FTX, QuadrigaCX, Thodex gibi). Bu nedenle, yatırım yapmadan önce seçtiğiniz borsanın likiditesine, güven puanı sıralamasına, adının geçtiği haberlere (kara para aklama gibi) ve kullanıcı deneyimlerine dikkat etmelisiniz.
Ben bir yatırımcı olarak, genellikle birden fazla borsa ile çalışmayı tercih ediyorum. Bütçemi tek bir borsaya aktarmak yerine, dört farklı borsaya dağıtmayı tercih ettim. Bu sayede, bir borsa batarsa tüm paramı kaybetmek yerine, en azından bir kısmını korumuş oluyorum. Ayrıca, borsanın kurallarına ve altyapısına bakmak, alınan işlemler ve emir durumlarına yönelik kullanıcı yorumlarını incelemek de önemlidir. Örneğin, bazı borsalarda stop emirlerinin çoğu zaman çalışmadığına dair yorumlar okudum. Benzer şekilde, bazı platformlarda satım emirlerini belli bir yere kadar koyabiliyorsunuz. Bu tür sistemsel özellikler, borsa tercihlerimi doğrudan etkiliyor ve güvenimi sorgulamama neden oluyor.
