DeFi’a Yeni Başlamak İçin Kapsamlı Rehber
DeFi (Merkezi Olmayan Finans), giderek daha fazla ilgi çeken bir alan haline geldi. Bu yazıda, DeFi dünyasına adım atmak isteyen okuyucular için, ne yapmak istediklerine göre kategorilere ayrılmış güncel ve en çok işlem gören platformların işlevlerini basit bir şekilde açıklayacağım. Bu yazı, DeFi hakkında pratik bir rehber olmayı hedefliyor. Unutulmaması gereken en temel bilgi, DeFi’ın birçok merkezi olmayan finans uygulamasının etkileşimli bir yapıda çalıştığıdır.
DeFi, çeşitli teşvik sistemleri barındırır; bunlar arasında blok ödülleri, stake gelirleri, geliştirici primleri, işlem ücretleri (fee) ve gas ücretleri, suni token’lar ve DAO (Merkezi Olmayan Otonom Organizasyon) projelerinin token varlıkları bulunmaktadır. Korkmayın, bu karmaşık bir konu değil; aslında sadece bir blockchain ağı üzerinde akıllı sözleşmelerle etkileşime geçiyorsunuz ve teşvik ödüllerini topluyorsunuz.
DeFi’ın 4 Ana Çarkı
- Tokenization (Tokenlaştırma): Sentetik Bitcoin’ler, stablecoin’ler, portföyler ve ödeme kanalları ile zincir dışındaki dijital varlıkları yönetme kabiliyetimiz giderek artıyor.
- Borsalar: Merkezi olmayan borsalar (DEX), birleştirilmiş DEX’ler ve slipaj oranlarını düşüren otomatik market yapıcılar (Automated Market Maker) algoritmalarıyla likidite sağlamaktadır.
- Borç Alma-Verme: Kaldıraçlı işlemler ile kullanıcılar, varlıklarını teminat göstererek borç alabilir veya borç verebilirler.
- DAO (Merkezi Olmayan Otonom Organizasyonlar): Şeffaf bir yapıda, ağa katılan paydaşların yönettiği platformlar olarak tanımlanabilir. Bu platformlarda yatırımcılar, projelerin geleceği ve ödül dağıtımı gibi konularda karar alma sürecine katılırlar.
İlk Adım: Dijital Cüzdanlar (Wallet)
DeFi platformlarına girmeden önce atılacak ilk adım, bir dijital cüzdan seçmektir. DeFi platformlarına giriş anahtarınız kriptopara cüzdanlarıdır. Bu cüzdanlar, çeşitli platformlarla çevrimiçi bağlantı kurarak para yatırma ve çekme işlemlerini gerçekleştirmenizi sağlar. Gizli anahtarınıza sahip olmanız, sizin için önemli bir avantajdır; çünkü bu durumda tüm sorumluluk sizdedir. Ethereum platformunda her işlem için bir komisyon (Gas) ödemeniz gerektiğinden, çoğu cüzdana bir miktar Ether yatırmanız gerekecektir.
- Metamask: Dünya genelinde bir milyondan fazla kullanıcısı olan Metamask, DeFi ekosisteminin en popüler cüzdanıdır. Tarayıcı eklentileri sayesinde bilgisayarınızdan kolayca platformlara bağlanabilirsiniz. IOS ve Android için de mobil cüzdan versiyonları mevcuttur.
- Coinbase Wallet: Coinbase merkezi bir borsa olmasına rağmen, Coinbase Wallet uygulaması ile özel anahtarlarınıza sahip olursunuz. Mobil uygulama içindeki tarayıcı sayesinde, çeşitli DeFi platformlarına kolayca bağlanarak işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.
- Argent: Kullanıcı dostu bir mobil cüzdan olan Argent, meta-transaction özelliği sayesinde işlemlerinizde gas fee ödemeden işlem yapmanızı sağlar. Ancak swap işlemlerinde ücret alınmaktadır.
- Dharma: Kullanım kolaylığı ile dikkat çeken Dharma, borç alma-verme işlemleri için gelişmiş bir cüzdandır. DAI ve USDC’lerinizi borç vererek gelir elde etmenizi sağlar.
- WalletConnect: Birçok mobil cüzdanı masaüstü uygulamalara QR kod ile bağlayan bir protokoldür. 20’ye yakın cüzdanı destekler ve çok işlevseldir.
Ayrıca, Brave tarayıcısının cüzdanı, meta-transaction özelliğine sahip Burner, donanım cüzdanlarla entegre olabilen MyEtherWallet, MyCrypto, Trust Wallet, InstaDapp, Gnosis Safe gibi diğer cüzdan ve dijital varlık yönetim araçlarını da değerlendirebilirsiniz.
DeFi Fiat ve Farklı Varlıklara Sabitlenmiş Token Seçenekleri
Kriptoparaların dalgalı fiyatlamalarından etkilenmeden güvenle işlem yapmayı tercih eden yatırımcılar için stablecoin ürünleri önemli bir seçenek sunmaktadır. DeFi evreninde, Dolar’a 1:1 sabitlenmiş kriptoparalar arasında DAI, USDC, USDT, TUSD, BUSD, sUSD ve PAX bulunmaktadır. Ayrıca, 1:1 BTC değerinde olan sentetik Bitcoin’ler olarak renBTC, wBTC ve sBTC gibi seçenekler de mevcuttur.
(DEX) Merkezi Olmayan Borsalar
DeFi’ın en tanınan bileşenlerinden biri olan DEX’ler, 2015 yılından bu yana BitShares tarafından geliştirilen bir modelle çalışmaktadır. Ancak Ethereum’un akıllı sözleşme ekosisteminin yaygınlaşmasıyla, DEX’ler daha fazla dikkat çekmeye başlamıştır. DEX’lerin, karşı taraf risklerini tamamen ortadan kaldırmadığını unutmamak önemlidir; merkezi borsalarda bu risk, borsanın güvenlik ve teknik altyapısına dayanırken, DEX’lerde kodlardaki güvenlik açıklarına dayanır.
DEX’ler, genellikle likiditeyi artırmak için otomatik market yapıcı algoritmalarını (AMM) kullanarak işlem yapar. Öne çıkan DEX’lerden bazıları:
- 1inch.exchange: Birçok DEX’e tek arayüzden ulaşmanızı sağlayan bir exchange aggregator’dır. Cüzdanınızla bağlanarak, dilediğiniz token çiftlerinde takas yapabilir ve borç verme havuzlarına yatırım yapabilirsiniz.
- Balancer: ERC-20 token’larını takas edebilir ve akıllı likidite havuzlarına fon yatırarak getiri elde edebilirsiniz. Pratik bir portföy yönetim platformu sunar.
- Uniswap: Popüler token’ları takas edebilmenizi ve likidite havuzlarına fon yatırarak getiri elde etmenizi sağlar. V2 versiyonu ile sürekli gelişmektedir.
- Curve: Özellikle stablecoin ve sentetik Bitcoin’ler arasında derin likidite sunarak önemli bir DeFi platformudur.
Ayrıca, perpetual future (süresiz vadeli sözleşme) ürünleri sunan DeFi platformları arasında dYdX ve MCDEX gibi platformlar bulunmaktadır. Bu platformlar, yeni başlayanlar için zapper.fi, 1inch.exchange, instadapp ve app.zerion.io gibi kullanıcı dostu arayüzler sunmaktadır.
Borç Alma-Verme Platformları
Son zamanlarda, governance token (yönetim token) isimlerini sıkça duyuyoruz. Özellikle Compound ile başlayan ve Yearn.finance (YFI) ile zirveye ulaşan bu süreç, borç alma-verme fonksiyonlarına sahip projelerin popülaritesini artırdı. Bu platformlar, elinizdeki kriptoparaları teminat olarak göstererek borç almanızı veya borç alanlara likidite sağlayarak faiz getirisi elde etmenizi sağlar.
APY ve APR terimleri, bu platformlarda sıklıkla karşınıza çıkacaktır:
- APY (Annual Percentage Yield): Bir yılda elde edeceğiniz bileşik faiz oranını temsil eder. Yüksek APY, sizin lehinizedir.
- APR (Annual Percentage Rate): Yıllık basit faiz oranını ifade eder ve genellikle kredi kartları gibi finansal ürünlerde karşınıza çıkar. Yüksek APR, sizin için olumsuzdur.
Öne çıkan borç alma-verme platformları:
- Compound: Cüzdanınızı bağlayarak, Ether veya diğer token’larınızı teminat göstererek borç alabilirsiniz. Faiz oranları ağ sakinleri tarafından oylanarak değiştirilmektedir.
- Aave: Çeşitli token’larda borç alma ve verme işlemleri yapabilirsiniz. Teminatsız flash loan özellikleriyle dikkat çekmektedir.
Sonuç olarak, DeFi dünyası ilk bakışta karmaşık görünebilir, ancak detaylara inildikçe sistemin aslında ne kadar anlaşılır olduğunu göreceksiniz. Cüzdanlarınızı kurun, platformlara bağlanın ve dikkatli bir şekilde keşfedip öğrenmeye başlayın. Ana rehberiniz olarak defiprime.com adresini kullanarak, DeFi’nin sunduğu fırsatlardan yararlanabilirsiniz.
Son olarak, dikkat etmeniz gereken bazı noktalar:
- Teşvik verilen governance token’ların sürelerini takip edin.
- Compound gibi projelerin yeni oyladığı teklifleri ve ağ kurallarını izleyin.
- Likidite havuzlarının durumunu sık sık kontrol edin; para girişleri ve çıkışlarının nedenlerini sorgulayın.
- Büyük miktarlar yatırmaktan kaçının; akıllı sözleşmeler güvenlik zafiyetlerine maruz kalabilir.
- Projelerin denetleme süreçlerini dikkatlice inceleyin.
Bilgi, güçtür. DeFi hakkında bilgi edinmek, sizi daha bilinçli bir yatırımcı yapacaktır. Bu nedenle, etrafınızdaki hazır bilgileri tüketmek yerine kendi bilgi derinliğinizi artırmaya çalışın.
